روشنایی اضطراری ساختمان

منظور از روشنایی اضطراری ساختمان تامین ایمنی و امنیت در ساختمانهاست. روشنایی اضطراری تا حد زیادی میتواند از وقوع حوادث پس از آتش سوزی، زلزله و غیره جلوگیری کند. این روشنایی در مواقعی بکار میرود که نیروی برق ورودی به ساختمان قطع و خاموشی اتفاق میفتد. بدون روشنایی اضطراری تاریکی مطلق حاکم میشود که باعث ترس و استرس و آسیبهای فیزیکی در اشخاص خواهد شد. روشنایی اضطراری ساختمان واجبست به شکل اتوماتیک فعال و روشنایی لازم را تامین کند. غالبا ساختمانهای جدید از مرحله شروع ساخت مجهز به روشنایی اضطراری اند. طراحی و نوع تجهیزات مورد نیاز روشنایی اضطراری ساختمان توسط طراح و استانداردهای شهری تامین خواهد شد.
در همه ساختمانها به دلیل مسائل ایمنی و امنیتی لازمست هنگامی که روشنایی اصلی دچار اختلال میشود روشنایی اضطراری ساختمان به مقدار مشخصی ایجاد گردد. عواملی مثل اختلال در شبکه توزیع برق، خاموشی، اختلال در شبکه تاسیسات الکتریکی درون ساختمان و وقوع حوادثی مثل سیل و زلزله باعث قطعی روشنایی اصلی میگردند. در واقع افراد در شرایط اضطراری دچار استرس شده و ممکنست به هنگام خروج و یا فرار دچار آسیبهای فیزیکی بشوند. ماهیت روشنایی اضطراری ساختمان بدین صورتست که متناسب با نور محیط و ساختار چشم انسان طراحی میگردد.
هنگام حادثه یکی از مسائل مهم و اولویت دار، حفظ جان افراد ساکن در ساختمانست که خروج ایمن ساکنین از محل حادثه اهمیت بسزایی دارد. در زمان وقوع حادثه به دلیل خاموش شدن روشنایی اصلی، وجود دود، مسدود بودن راههای اصلی، خروج ساکنین با مشکل مواجه خواهد شد. از آنجاییکه افراد و ساکنین، با ساختمان و راههای خروج اضطراری آن ناآشنا هستند در زمان بروز حادثه دچار استرس و اضطراب میشوند. بنابراین لازمست از قبل راهکارهایی را پیش بینی کنیم تا در زمان بروز حادثه آرامش خودشان را حفظ کرده و به راحتی محل حادثه را ترک کنند.

تقسیم بندی روشنایی اضطراری ساختمان

روشنایی اضطراری ساختمان به دو صورت روشنایی اضطراری ایمنی و روشنایی اضطراری جایگزین میباشد.

روشنایی اضطراری ایمنی

این روشنایی حفاظت از جان افراد در برابر هر گونه آسیب یا صدمات احتمالی در خلال وقوع خاموشی مثل برخورد با وسایل خطرناک یا سقوط اشخاص را مهیا میکند. خود به دو دسته تقسیم میشود: روشنایی ایمنی برای راههای فرار و روشنایی ایمنی برای محیطهای کاری خطرناک.

الف: روشنایی ایمنی برای راههای فرار
راههای فرار در وضعیت اضطرار باید به اندازه ای روشن گردند که افراد بتوانند به راحتی عبور کرده و هم وجود موانع را بتوانند تشخیص دهند. همچنین اشخاص بایستی به کلیدهای اعلام حریق در مسیر فرار دسترسی لازم را داشته باشند.

ب: روشنایی ایمنی برای محیطهای کاری خطرناک
محیطهای کاری خطرناک همانطور که از اسمشان پیداست به محیطهایی گفته میشوند که در صورت بروز خاموشی احتمال خطر برای کارکنان آنها افزایش می یابد. از جمله این محیطها میتوان به محیطهایی مثل حوضچه های مملو از مواد مذاب، نقاط مجاور مخازن حاوی مایعات داغ، ماشینهای دوار، مسیرهای مسابقه در زمینهای ورزشی، صحنه تئاتر و غیره اشاره نمود. استاندارد روشنایی ایمنی در این محیطها به گونه ایست که در زمان اتمام کار، پرسنل بتوانند به آسانی محل را ترک کنند.

روشنایی اضطراری جایگزین

روشنایی جایگزین هنگامیکه خاموشی حاکمست و افرادی که در محل هستند و در معرض تهدید خطرند، اعمال می گردد. در این روشنایی کارکنان میتوانند به مدت محدود کار خود را انجام دهند. روشنایی اضطراری جایگزین از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده زیرا در زمان قطع برق اداره جات، کارخانه ها و دفاتر نفرات میتوانند به کار خود ادامه دهند و فعالیتشان متوقف نشود.

اصول طراحی و نصب روشنایی اضطراری ساختمان

• در کل طبقات ساختمان و به خصوص بالای دربهای خروج باید روشنایی اضطراری نصب گردد.
• چراغهای اضطراری باید دارای نورپردازی داخلی و حروف سفید باشند. به گونه ای که ضخامت حروف سفید حداقل 20 میلیمتر بر روی زمینه شفاف سبز رنگ باشند.
• چراغهای اضطراری بایستی دارای کلمات راه پله اضطراری یا خروج اضطراری باشند و در نزدیکی دربها نصب شوند.
• زمانیکه خروجی ساختمان در معرض دید نباشد، باید چراغ خروج اضطراری همراه با چراغ جهت نما مکمل در طول مسیر نصب گردد.
• لازمست روشنایی چراغ اضطراری در راه پله ها 40 وات، کنار هر پله 10 وات و سایر چراغهای اضطراری 25 وات باشند.
• در راه پله ها روشنایی اضطراری ساختمان بایستی به سیستم برق اضطراری اتصال یابد. بطوریکه در هر پاگرد یک چراغ سفید و یک چراغ خروج اضطراری که از داخل نورپردازی شده بر روی درب خروج قرار گیرد.
• اگر نمیتوان چراغ روشنایی اضطراری ساختمان را در بالای دربها قرار داد، واجبست در محلی نصب بشود که قابل رویت بوده و در معرض مخدوش شدن یا کثیفی نباشد.
• میزان روشنایی علائم اضطراری بهترست کمتر از 54 لوکس نباشد.
• در همه راهروهای عمومی، گذرگاههای خروج اضطراری و راههای فرار از آتش، بایستی یک چراغ اضطراری سفید رنگ برای هر 24 متر طول راهرو با بخشهای وابسته به آن نصب شود.
• لازمست کلیه مسیرهای خروج به وسیله علائم مشخص شوند و جهت و سمت رسیدن به آنها با فلش یا پیکان نشان داده شود و راه دسترسی به آنها به راحتی قابل مشاهده باشد.
• علائم خروج میبایست ساده و قابل فهم برای همگان بوده و کلمه خروج را خوانا و واضح نشان دهند.

سیستمهای روشنایی اضطراری ساختمان

الف: سیستم چراغ اضطراری

چراغ اضطراری جهت تامین روشنایی اضطراری ساختمان تعبیه و در دو مدل ثابت و قابل حمل تولید و استفاده میشود. در این سیستم، چراغ اضطراری بطور مداوم به برق وصل است. باتری چراغ اضطراری با برق شهر شارژ شده و زمانیکه برق اصلی قطع میشود به صورت اتوماتیک و آنی چراغ اضطراری را روشن میکند. اگر تنها قصد ما روشنایی اضطراریست این سیستم بهترین روش میباشد. از مزایای این سیستم میتوان به هزینه پایین، عدم نیاز به تغییرات کلی در سیم کشی و نیازمند نبودن به سرویس و نگهداری اشاره نمود.

ب: سیستم موتور برق

در بعضی از سیستمهای روشنایی اضطراری ساختمان از موتور برق استفاده میکنند. در این سیستم زمانیکه برق اصلی قطع بشود، موتور برق به شکل اتوماتیک یا دستی فعال و روشنایی را ایجاد میکند. از معایب این سیستم میتوان به هزینه های زیاد، تاخیر در ایجاد برق اضطراری، تغییرات بنیادی در سیم کشی و نیاز به سرویس و نگهداری اشاره نمود. اگر صرفا روشنایی اضطراری مدنظرست، این سیستم با صرفه نیست.

ج:  سیستم باتری UPS

در بعضی سیستمهای روشنایی اضطراری ساختمان از باتری UPS استفاده میگردد. باتری UPS با برق شهر شارژ شده و هنگامیکه برق اصلی قطع بشود UPS به شکل اتوماتیک وارد مدار شده و روشنایی حاصل میگردد. از معایب سیستم UPS میتوان به هزینه بالا، نیاز به سرویس و نگهداری و تغییرات اساسی در سیم کشی اشاره کرد. در این سیستم نیز اگر هدف ما تنها روشنایی اضطراریست اصلا با صرفه نمیباشد.

د: سیستم مبدل اینورتر

در این سیستم روشنایی اضطراری ساختمان، روشنایی در حالت کلی از شبکه برق سراسری تهیه میگردد. و با قطع برق شهری در شرایط حاد و اضطراری مبدل اینورتر به مدار ورود پیدا میکند. در این روش، منبع انرژی معمولا یک باتری 12 ولت میباشد که به وسیله مبدل اینورتر ولتاژ متناوب تولید و روشنایی اضطراری را تامین میکند.

موارد مهم در خرید چراغ اضطراری

• نوع لامپ چراغ اضطراری از نوع ال ای دی باشد زیرا راندمان بهتری خواهد داشت.
• باتری چراغ اضطراری از نوع لیتیوم باشد زیرا قابل شارژ بوده و طول عمر بالایی خواهد داشت.
• از برند معتبری خرید کنید تا از مقدار نور و مدت زمان شارژ آن به طور واقعی مطمئن باشید.
• توان چراغ اضطراری با توجه به متراژ فضا انتخاب شود. عموما در لامپهای ال ای دی با کیفیت به ازای هر 0.1 وات 10 لوکس نور برای هر متر مربع تعریف میگردد که این مقدار برای روشنایی اضطراری خوبست و حتی میتوان در آن مکان مطالعه انجام داد.
• شارژر و روش شارژ آن بر اساس تکنولوژی جدید و هوشمند انتخاب گردد، زیرا باتری لیتیومی نسبت به شارژ حساس است و روش شارژ آن در طول عمرش تاثیر زیادی میگذارد.
• در شرایطی که روشنایی اضطراری ساختمان به تایید ارگانی نیاز دارد حتما به استانداردهای آن ارگان توجه شود. عموما پارامترهای مهم در انتخاب چراغ اضطراری مدت زمان و شدت نوردهی آنست. و نحوه عملکرد چراغ اضطراری در مواقع قطع برق وجه مشترک تمام استانداردهاست.

لازم بذکرست در تمام استانداردهای روشنایی اضطراری ساختمان، این اصل الزامیست که در هنگام قطع برق اصلی چراغ اضطراری به صورت اتوماتیک و آنی بدون توجه به تاریکی یا روشنایی هوا روشن بشود. زیرا ممکنست قطع برق اصلی به دلیل حوادثی چون سیل، آتش سوزی و زلزله رخ دهد و فرصتی برای روشن کردن چراغ اضطراری توسط نفرات را در این مواقع نداشته باشیم.

قوانین روشنایی اضطراری محیط کار

کارفرما موظفست امنیت جانی کارکنان را فراهم کند. بنابراین روشنایی اضطراری ساختمان باید طوری طراحی شود که کارکنان بتوانند در مدت زمان مشخصی به کار خود بپردازند. از آنجا که نبود روشنایی اضطراری در بیشتر محیطهای کاری باعث بروز خطرات جانی برای نفرات است، کشورهای اروپایی قوانینی را مطرح کرده اند. طبق این قوانین علاوه بر محیطهای کاری، در سالنهایی که نفرات زیادی در رفت و آمد هستند و یکی از شرایط زیر را دارا میباشند، ایجاد روشنایی اضطراری لازم است:
1- انبارهایی که مساحتشان بیش از ۲۲۰۰۰ متر مربعست.
2- اتاقهای کاری و استراحت پرسنل که حداقل ۲۲ متر بالاتر از سطح زمین قرار دارند.
3- فضای کاری که در آن احتمال خطر انفجار و مسمومیت تنفسی وجود دارد.
4- جاییکه امکان خطر مستقیم مثل احتمال سقوط پرسنل وجود دارد.
5- جاییکه امکان خطر غیر مستقیم مثل احتمال نشت گازهای سمی وجود دارد.
6- در اتاقهای کاری بدون پنجره و اتاقهایی که به ضرورت نوع کار، لازمست تاریک نگاه داشته شوند و بیشتر از 100 مترمربع مساحت دارند.
7- سالنهایی که دارای صندلیهای ردیفی شکل هستند مانند سينما که گنجایش آنها بیشتر از ۲۰۰ نفرست.
8- سالنهایی که دارای میز و صندلی مخصوص غذاخوری هستند و بیشتر از ۴۰۰ نفر گنجایش دارند.
9- فروشگاه هایی که محل فروش آنها دارای مساحتی بیش از ۲۰۰۰ مترمربع باشد.
10- فروشگاه هایی که بیش از سه طبقه بوده و مسیر نجات برای هر سه طبقه مشترک باشد.
11- سالنهای نمایش و یا محل پخش فیلم با بیش از ۱۰۰ نفر تماشاگر و بدون سقف با بیشتر از 1000 نفر تماشاگر.
12- زمینهای ورزشی بدون سقف با بیش از ۵۰۰۰ نفر تماشاگر.
13- فضاهای آموزشی در مدارس و دانشگاه ها که بیشتر از ۲۰۰ نفر ظرفیت دارند.
14- راهروها و راه پله ها در فضاهای آموزشی، بیمارستانها و محوطه بیرون بیمارستان.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و اخذ مشاوره با کارشناسان ایمن تیک تماس بگیرید.